ابریشم خالص و طبیعی در بازار همچنان مشتریان مخصوص به خود را دارد، و همین موضوع باعث می شود، که مانور برای تولید این محصول با توجه به تعداد اندک تولیدکنندگان می تواند آن را به تجارتی پرسود تبدیل کند. اولین مرحله پرورش کرم ابریشم از فروردین ماه شروع می شود، و 30 الی 40 روز پس اولین برداشت پیله تر شروع می شود.
یکی از پرورش‌دهندگان کرم ابریشم نوغانداری را به عنوان یکی از مهمترین مشاغل خانگی استان های شمالی عنوان می کند، که باعث تامین معیشت روستایی های این استان شده است، همچنین استان های شمالی مکان مناسبی جهت تهیه ی تخم ابریشم محسوب می شود، پیله از 300 تا 900 متر ابریشم اولیه تشکیل شده است. برای تهیه ی حدود 500 گرم ابریشم 2 تا 3 هزار پیله احتیاج دارید.
پرورش دهنده ی کرم ابریشم پس از خرید تخم نوغان از جهاد کشاورزی اول تخم ها را درون ظرف و داخل پارچه های گرم قرار می دهند، و تخم ها پس از مدت 5 روز تا یک هفته زنده می شوند. پس از این مرحله کرم های ابریشم 3 مرحله به خواب رفته و بیدار می شوند، و این مدت 13 روز طول می کشد. در مرحله خواب چهارم که مدت 3 روز طول می کشد، کرم ها به مکان بزرگ تر منتقل می شوند، و در این مرحله باید به کرم های ابریشم غذا داد.
یکی از کارشناسان حوزه ی کشاورزی با تاکید بر این که غذای کرم های ابریشم برگ تازه درخت توت می باشد، می‌گوید باید به مدت 13 الی 14 روز باید به صورت مرتب و روزانه 3 الی 4 مرحله شاخه های درخت توت به همراه برگ برای تغذیه به کرم ها داده شود، و هرچه کرم ابریشم پیله بهتر دهد، و تلفات کمتر داده شود، برداشت بهتری خواهد داشت. برداشت پیله تر از اوایل خرداد شروع و در حدود 25 روز ادامه دارد.
یکی دیگر از پرورش دهندگان کرم ابریشم که با سرمایه اندک (کمتر از 3 میلیون تومان) این کار را شروع کرده، و در رابطه با نوغانداری می‌گوید: ظرفیت درآمد زایی و اشتغال زایی کار پرورش کرم ابریشم مناسب است. امکان پرورش کرم ابریشم به صورت خانگی نیز وجود دارد، و به همین دلیل می تواند به اشتغال اعضای خانواده کمک کند.
هر بسته تخم نوغان 22 هزار کرم ابریشم و 30 تا 40 کیلوگرم پیله می دهد. قیمت هر بسته هم نزدیک به 30 هزار تومان می باشد. سود خالص حاصل از پرورش هر بسته تخم نوغان نزدیک به 1 میلیون تومان می باشد.
این تولید کننده در ادامه می گوید، که کار پرورش کرم ابریشم را می توان با سرمایه ای 2 میلیون تومانی شروع کرد. پرورش کرم ابریشم دارای شرایط ویژه ای می باشد، صرفاً در فصل بهار انجام می شود. در فصل های دیگر سال فقط در صورتی می توان کار تولید را ادامه داد، که گل خانه ویژه کرم های ابریشم تأسیس شود.
شروع پرورش کرم ابریشم
پس از پایان یافتن عملیات تفریخ و خروج کرمها از تخم، تخم نوغان های تازه تفریخ شده به محل پرورش منتقل شده و لازم است موارد ذیل به عنوان مرحله شروع پرورش انجام گردد.
- یک روز پیش از شروع پرورش محل پرورش را کاملاً آماده و شرایط محیطی مورد نیاز از نظر دما رطوبت و نیز امکانات لازم مهیا شود.
- جعبه های تفریخ از جمله جعبه های طراحی شده، و یا جعبه های شیرینی که برای تفریخ مورد استفاده قرار گرفته اند، را بعد از بیرون آمدن لاروها به اتاق پرورش منتقل کنید، و به آرامی روی بسترهای پرورشی قرار می دهیم، و سپس پوشش روی جعبه ها را برمی داریم.
- پیش از تغذیه با مواد ضد عفونی کننده ای مانند مخلوط 5% پودر فرمالدئید و 95 درصد پودر آهک مرده و یا به وسیله پودر آهک مرده، سطح بدن لاروها، با استفاده از پارچه های توری نازک به صورت یکنواخت ضدعفونی می گردند.
- جهت انجام عملیات برگ دهی ضروریست، که برگ ها را خرد کرده، و به صورت یک نواخت در اختیار لاروها گذاشته شود.
- بعد از برگ دهی برای حفظ رطوبت و جلوگیری از خشک شدن برگ ها بهتر است، بستر پرورش با کاغذهای پارافینی پوشیده شوند.
- حدود 2 ساعت بعد از برگ دهی و هنگامی که اطمینان حاصل شد، که کرم های تفریخ شده به برگ چسبیده اند برگ ها همراه با کرم ها از داخل جعبه تفریخ به روی بستر پرورش منتقل می شوند. فقط باید دقت وتوجه ی کافی را داشته باشید، که هنگام انتقال به کرم ها هیچ صدمه ای وارد نشود.
- مساحت مطلوبی با توجه به میزان و تراکم لاروها در سینی پرورش در نظر گرفته می شود، باید توجه داشت، که در این سطح همه ی کرم ها به صورت یکنواخت قرار گرفته، و از تراکم کرم در یک نقطه جلوگیری می کند.
- باید توجه کنید، که جثه ی کرم ابریشم در سنین جوانی مخصوصاً سن اول و دوم و اوایل سن سوم بسیار ظریف و آسیب پذیر می باشد، و جهت جا به جایی آن نباید از دست استفاده کرد، و برای این کار لازم است، تعدادی پر مرغ تمیز در اختیار داشته باشیم، تا به وسیله آن جا به جایی لاروها انجام شود.
- تمام عملیات اشاره شده، مرحله شروع پرورش گفته می شود. پس از آن پرورش کرم جوان و کرم بالغ انجام می شود.
پرورش کرم جوان
سه سن اول لاروی در دوره زندگی کرم ابریشم کرم جوان نامیده می شود. کیفیت پرورش کرم جوان به میزان قابل توجه ای در موفقیت پرورش کرم بالغ و بالطبع در کمیت و کیفیت پیله های تولیدی تأثیرگذار می باشد. با تلاش خود را بکنید، با توجه به رشد سریع لارو و حساسیت آن به شرایط مطلوب محیطی مناسب ترین شرایط حرارتی، رطوبتی، تغذیه ای و بهداشتی برای آن فراهم گردد. پس لازم است، که اتاق پرورش کرم جوان از نظر حرارت، رطوبت، تهویه قابل کنترل باشد. جهت به وجود آوردن این شرایط تعدادی حرارت سنج و رطوبت سنج در نقاط مختلف اتاق پرورش نصب گردد.
بستر پرورش کرم جوان معروف به سینی پرورش می تواند از جنس چوب یا فلز و در ابعاد مختلف تهیه شود، که بسته به حجم پرورش و سطح بستر مورد نیاز و در مقاطع مختلف و متناسب با میزان رشد کرم مورد استفاده قرار می گیرد.
برگ توت در تغذیه و تأمین سلامتی کرم های جوان بسیار تأثیر گذار می باشد. پس لازم است، در انتخاب نوع برگ و برداشت به موقع آن ها دقت کافی را داشته باشید. برگه ای مورد استفاده برای دوره کرم جوان لطیف، تازه و پرآب و سرشار از مواد مغذی باشد. برای پرورش کرم جوان برگ های قسمت انتهای شاخه ها (غیر از غنچه ها) استفاده می شوند، و بهتر می باشد، برای سن اول از اولین تا سومین برگ، برای سن دوم از اولین تا پنجمین برگ و برای سن سوم از اولین تا هفتمین برگ، برداشت شود. باید توجه داشت، که اولین برگ راس شاخه برگی می باشد، که از همه برگ های انتهایی شاخه بزرگ تر باشد. بنابراین نباید از برگ هایی که به صورت جوانه بوده، و هنوز کاملاً باز نشده است، استفاده کرد. بهترین وسیله برای حمل برگ از محل چیدن تا اتاق پرورش سبدهای پلاستیکی بزرگ می باشد، که مانع فشردگی برگ ها و آسیب به آنها می شود. برگ مورد تغذیه کرم های جوان باید خرد شود. اندازه این برش ها در سنین 1، 2 و 3 کرم با توجه به قدرت کرم برای جویدن برگ انتخاب شده و ضروری می باشد، که این اندازه ها رعایت شوند. جهت خرد کردن برگ می توان از کارد تیز آشپزخانه و یک صفحه چوبی استفاده کرد. برای این که برگ ها هنگام برش له نشود، بهتر است، دقت بیشتری در برش ها به عمل آید. چون برگ مورد تغذیه سنین 1 و 2 و 3 خرد می شود، و این گونه برگ ها قدرت نگهداری رطوبت خود را در اثر برش از دست می دهند. لازم است جهت حفظ رطوبت آن ها و جلوگیری از پژمردگی بعد از اتمام برگ دهی بر روی بستر با استفاده از کاغذ پارافینی پوشیده شود.
به خاطر حساسیت کرم های جوان به عوامل بیماری زا و جهت پیشگیری از شیوع بیماری مطلوب است، ضدعفونی بدن لاروها هر صبح و یا حداق یک روز در میان به ویژه بعد از پوست اندازی کرم ها در ابتدای هر سن پیش از عملیات برگ دهی به وسیله ی پودر ضدعفونی کننده انجام گیرد. لازم به تذکر می باشد، که در زمان خواب کرم ها از ضدعفونی بدن آن ها اکیداً جلوگیری کنید.
پرورش کرم بالغ
به سنین 4 و 5 دوره زندگی کرم ابریشم کرم بالغ می گویند. با توجه به بزرگ شدن جثه و اندازه کرم ها بالطبع احتیاج به سطوح وسیع تر جهت ادامه ی عملیات پرورش بهتر است، بعد از پایان پرورش کرم جوان لاروهای ابتدای سن چهارم به سالن کرم بالغ منتقل شوند. مناسب ترین سالن ها یا تلنبارهای پرورش کرم بالغ تلنبارهای نیمه صنعتی می باشند. در این نوع تلنبارها بسترهای پرورشی به صورت 2 یا 3 طبقه در طول سالن و به عرض 5.1 متر ساخته می شوند. اسکلت بسترها می تواند از آهن یا چوب انتخاب شده، و کف بسترها هم به وسیله ی توری فلزی پوشانده می شود. مزیت این روش این است، که می توان از فضای داخل سالن جهت افزایش سطح بستر استفاده کرد. برای این که امکان کار کردن در داخل طبقات فراهم شود، بهتر است، ارتفاع اولین طبقه از سطح زمین را 20 سانتی متر، فاصله طبقه اول از طبقه دوم را 80 سانتی متر و فاصله طبقه دوم با سوم را 50 سانتی متر در نظر گرفت. همچنین می توان از سالن های مذکور در فصول غیر از پرورش نیز استفاده کرد.
به خاطر حساسیت کرم های بالغ به شرایط نامناسب تهویه، حرارت و رطوبت زیاد، رعایت میزان حرارت و رطوبت مندرج در جدول الگویی پرورش کرم بالغ و تهویه به موقع سالن به میزان قابل توجه ای در سلامت کرم ها و افزایش محصول تأثیرگذار خواهد بود. برگ های آب دار و تازه رشد کرده، برای تغذیه کرم بالغ مناسب نمی باشند. بنابراین لازم است، از برگ شاخه های پایین تر درخت که رشد کافی کرده اند، استفاده کرد. ضمن این که در این دوره احتیاجی به خرد کردن برگ نمی باشد، و می توان برگ را همراه با شاخه روی بستر کرم قرار داد. جهت پیشگیری از فشردگی برگ ها روی بستر، تغذیه مطلوب تر کرم ها و تهویه مناسب توصیه می شود، شاخه ها را یکی در میان و به صورت سر و ته روی بستر گذاشته شود، بهتر است، در دفعات بعدی برگدهی جهت قرار دادن شاخه ها عکس دفعه قبل باشد، تا با ایجاد شبکه اهداف مذکور تامین شود.
چگونگی پرورش کرم ابریشم در ایران
-
تفریخ
به خروج کرم از تخم را تفریخ گفته می شود، که در شرایط مساعد 13 روز طول می‌کشد. بعد از این که اولین آثار تفریخ مشاهده شد، لازم است، برای تفریخ یکنواخت به مدت 48 ساعت در اتاقی کاملاً تاریک که دارای دمای 25 درجه سانتی گراد و 80% رطوبت داشته باشد، قرار گیرد. رنگ تخم ها در ابتدا آبی روشن می باشد، که درست قبل از خارج شدن کرم ها از تخم تیره رنگ می شوند.
-
کرم جوان
کرم ابریشم معمولاً دارای 5 مرحله تغذیه و چهار مرحله پوست اندازی می باشد، که به هر مرحله از تغذیه سن و به هر مرحله از پوست اندازی خواب می گویند. می توان گفت که کرم ابریشم دارای 5 سن و 4 خواب است. سنین 1و2و3 را کرم جوان گویند. سنین کرم جوان حدود 11 روز طول می کشد.
-
کرم بالغ
به سنین 4و5 کرم ابریشم بالغ گفته می شود، که 15-16 روز به طول می کشد. در پایان سن پنجم کرم ها از اشتها افتاده، و از تغذیه باز می مانند، جثه آن ها کوچک می شود، و به رنگ زرد و شفاف در می آیند، که در این زمان با گذاشتن وسایل پیله تنی بر روی کرم ها موجبات تنیدن پیله فراهم می آید.
-
عادت غذایی کرم ابریشم
کرم ابریشم از برگ درخت توت برای تغذیه استفاده می کند، و هیچ غذای دیگری را نخواهد خورد. برگ های توت باید بلا فاصله بعد از بیرون آمدن کرم از تخم در اختیارش قرار گیرد. برگ های تازه و لطیفی که مورد نیاز کرم جوان می باشد، در اوایل بهار در دسترس می باشد. برگ های کهنه در 3 مرحله اول زندگی کرم ابریشم کرم های جوان بسیار خشن می باشد، در دوره چهارم و پنجم زندگی کرم های بالغ می تواند از برگ های سخت و خشن استفاده کنند. برگ ها باید بدون هیچ گونه مواد آفت کش باشند. پس از جمع آوری مقدار زیادی از شاخه های درخت توت با برگ های تازه به عنوان ذخیره غذایی باید آن ها را به مدت 3 دقیقه در محلول گند زدا قرار داد. سپس برگ ها باید در زیر شیر آب خوب شسته شود، تا همه ی برگ ها خوب پاک و شسته شود، چون می تواند باعث کشته شدن کرم های ابریشم شود. بعد با تکان دادن آب اضافی برگ ها گرفته شده، و در کیسه های پلاستیکی و جای خنک نگه داری شود.
-
تشکیل پیله
ابتدای هر تابستان پروانه کرم ابریشم از پیله خارج می شود. پروانه ماده بعد از جفت گیری 400 تخم کوچک می گذارد. طی تقریبا دو هفته یک کرم ابریشم 3 میلی متری از تخم خارج می شود، به آن ها برگ درخت توت سفید داده می شود، که حریصانه آن ها را می بلعند. سپس طی چهار مرحله پوست اندازی می کنند، تا کاملا بالغ شوند. بعد از حدود یک ماه هر کرم ابریشم شروع به ریسیدن پیله اطراف خودش می کند، این کار توسط غده ترشح کننده کرم ابریشم انجام می شود.
کرم ابریشم یک تارابریشمی نازک ترشح می کند، و بعد با چسبی که تهیه می کند، پیله را به صورت سطح صافی به هم می چسباند. این کار 3 روز و 3 شب طول می کشد، که با توجه به خصوصیات نوع وروش پرورش کرم ابریشم، یک پیله می تواند وزنی در حدود 5/1 تا 5/2 گرم داشته باشد. اگر چه پیله به عنوان محصول اصلی استفاده نمی شود، اما برای تهیه ابریشم خام به کار می رود. دو تا سه روز پس از تشکیل پیله کرم درون آن به شفیره تبدیل می شود، و تقریبا پس از دو هفته به صورت پروانه از پیله خارج می شود. از شفیره کرم ابریشم جهت تهیه غذای ماهی، لوازم دارویی و آرایشی می شود.
باید دقت و توجه ی کافی را داشته باشید، که طول رشته نخ ابریشمی یک پیله ممکن است 300 تا 900 متر باشد. خروج پروانه از پیله می تواند این رشته نخ را تکه تکه کند، در حالی که ابریشم از پیله کامل که شفیره داخل آن است، به دست می آید. در یک مزرعه پرورش کرم ابریشم پروانه های بالغ فقط به اندازه مورد نیاز اجازه دارند، از پیله خارج شوند باقی مانده به وسیله ی گرما در درون پیله کشته می شوند. برای این که ابریشم بتواند ریسیده و به پارچه تبدیل شود. پروانه کرم ابریشم رنگ متمایل به زرد با بدنی کلفت و پرموى دارد. عمر پروانه بالغ مدت بسیار کوتاهی است. به اندازه کافی طولانی برای این که پروانه بتواند تخم گذاری کند.
مشکلات پرورش کرم ابریشم
اگر چه پرورش کرم ابریشم در طول 45 روز و به نظر آسان می آید، ولی وقتی پای گلایه های نوغانداران می نشینی مشاهده می کنید، تا سررشته نخ ابریشم دستت برسد، موانع بسیاری را باید پشت سر بگذارید.
در این راستا بسیاری از تولیدکنندگان از سود زیاد تسهیلات بانکی گلایه دارند، و ابراز می کنند، که پرداخت تسهیلات با نرخ 18% برای خانواده کشاورز که در زمره اقشار آسیب پذیر می باشد، ناممکن است.
بسیاری از نوغانداران قاچاق نخ های ابریشمی چینی را نیز آفتی برای تولید محصول می دانند، و ابراز می کنند. یکی از مهم ترین نیازهای پرورش کرم ابریشم تهیه غذا یا همان برگ توت برای کرم ها می باشد، که همین موضوع به ظاهر ساده ولی مشکلی بزرگ بر سر راه تولید می باشد.
آن ها بیان می کنند، تهیه ی 30 تن برگ توت برای هر نوغاندار کار ساده ای نمی باشد، و لذا باید ابتدا فکری به حال نهالستان ها و تهیه غذا برای پرورش دهندگان کرد.
طول عمر و پرورش کرم های ابریشم
کرم های ابریشم توانایی پرواز کردن را ندارند، چون بدن آن ها در مقایسه با بال های آن ها وزن بیشتری دارد. طول عمر این کرم ها فقط به اندازه تولید نسل های بعدی آن ها می باشد. چیزی حدود 20 تا 35 روز. معمولاً یک کرم ابریشم ماده پیش از مرگ خود حدود 300 تا 500 تخم به رنگ زرد کم رنگ تولید خواهند کرد. این کرم ها در اواخر فصل زمستان تخم گذاری کرده، و کرم ها در بهار سر از تخم برخواهند آورد. کرم های تازه متولد شده، به سرعت رشد می کنند، و تقریباً پس از گذشت 4 هفته به 70 برابر اندازه ی اولیه خود خواهند رسید.
این کرم ها بعد از بالغ شدن حداقل دارای 8 جفت پا، سر براق و خون زرد رنگ خواهند بود، و همان طور که گفته شد، این کرم ها ریه ندارند، و از طریق سوراخ های موجود بر روی سطح بدن آن ها تنفس می کنند. کرم های ابریشم تقریباً بعد از گذشت 27 روز تغذیه منظم شروع به تنیدن پیله به دور خود خواهند کرد، که پیله تنیده شده، معمولاً به رنگ سفید و یا زرد است، و از جنس نخ ابریشم است.
نخ ابریشم در غدد بزاقی کرم ابریشم تولید می شود. تنیدن پیله پس از گذشت 3 روز به پایان می رسد، و پروانه بالغ پس از گذشت 2 هفته، پیله را شکافته و زندگی دوباره خود را آغاز می کند.
برخی نکات مهم در پرورش کرم ابریشم
-
تغذیه
از تغذیه کرم ها با برگ های خیس، باران خورده، شبنم دار، خاک آلوده، پژمرده و خشبی باید قویا خودداری گردد.
باید مطمئن بود، که هنگام برداشت برگ، درختان میوه مجاور این درختان سمپاشی نشده باشند، چون در صورت انجام سمپاشی احتمال این که ذرات سم به وسیله ی باد روی برگ درختان توت نیز منتقل شده باشد، وجود دارد. تغذیه کرم ها با برگ های آلوده به سم باعث نابودی آن ها می شود. بنابراین در صورت مشکوک بودن می توان ابتدا تعداد کمی از کرم ها را در محل جداگانه ای به وسیله ی برگ چیده شده مشکوک تغذیه نمود. چنان چه برگ ها آلوده به سم باشند، کمتر از 2 ساعت پس از تغذیه کرم ها بی تاب شده، سر خود را به اطراف حرکت داده، و مایع سبز رنگی از دهان آن ها خارج می شود. در این حالت باید همه ی برگ های آلوده و کرم های مسموم شده، را از محیط پرورش دور ساخت.
- لازم است، برداشت برگ، صبح زود و یا عصر هر روز انجام شود، و از برداشت آن در زمان آفتاب شدید جلوگیری کرد. چون برداشت برگ در این زمان باعث خشکیدگی برگ ها شده، و افزایش گرمای برگ ها باعث تخمیر و ترشیدگی آن ها می گردد.
- عملیات برداشت برگ طوری انجام شود، که همیشه به اندازه یک وعده برگ برای تغذیه کرم ها ذخیره شده باشد. به گونه ای که برگ ای چیده شده در عصرها برای اولین وهله برگ دهی روز بعد و برگ چیده شده صبح برای وهله های دیگر برگ دهی روزانه استفاده گردد. اتاق ذخیره باید محلی خنک و تاریک بوده، و قابلیت تهویه را نیز داشته باشد. ضمناً جهت حفظ رطوبت برگ ها بعد از پهن کردن آن ها بهتر است، روی برگ به وسیله پارچه تمیز نمداری پوشانیده شود.
- ضروری است، برگ دهی چه به صورت خرد شده، در سنین کرم جوان و چه به صورت برگ کامل همراه با شاخه در دوره بالغ، به صورت یکنواخت در بستر کرم انجام شود، تا همه ی کرم ها از میزان کافی برگ برخوردار شده، و ضمن تغذیه لازم به صورت هماهنگ رشد کنند.
-
خواب کرم
کرم های ابریشم در فاصله سنین یک تا پنج دارای چهار مرحله پوست اندازی می باشند، که به هر مرحله پوست اندازی اصطلاحاً خواب کرم گفته می شود. از علائم پوست اندازی می توان به کاهش تغذیه، کاهش تحرک، متورم شدن ناحیه سینه ای، چسبیدن روی یک نقطه در روی بستر پرورش، قرار گرفتن لارو با حالت زاویه دار و شفاف شدن پوست لارو.
رعایت نکات زیر در زمان خواب کرم لازم و ضروری می باشد.
- به خاطر عدم یکنواختی کامل کرم ها در زمان خواب و به جهت جلوگیری از تراکم برگ باقی مانده در بستر، میزان آخرین وهله برگ دهی پیش از خواب هر سن کمتر از وهله های قبلی می باشد.
- مطلوب است، با مشاهده ی علائم خواب کامل کرم ها بستر پرورش به وسیله پودر آهک مرده آهک پاشی گردد. از اهداف مورد نظر این عملیات می توان به کاهش رطوبت بستر، خشک شدن برگ های باقی مانده در بسترف کاهش فعالیت عوامل بیماری زا اشاره کرد.
- برای تمیز کردن بستر پرورش می توان از توری های پلاستیکی استفاده کرد. بدیهی می باشد، اندازه چشمه توری ها برای استفاده در دوره کرم جوان کوچ کتر و برای دوره کرم بالغ بزرگ تر می باشد. همچنین در دوره کرم بالغ که کرم ها با شاخه تغذیه می شوند، می توان با برداشتن شاخه ها سطح زیرین آن را تمیز کرده، و مجدداً شاخه را روی بستر تمیز شده قرار داد.
- حتماً باید در مورد تمیز کردن بستر یادآوری کرد، این است، که در مراحل مختلف این عملیات به ویژه در دوره کرم جوان که لاروها ریز بوده، و امکان مشاهده آن ها اندکی مشکل است، باید توجه کافی کرد، تا از دور ریختن احتمالی لاروها و یا آسیب های وارده به آن ها اجتناب گردد.
- نکته دیگر این که چون تمیز کردن بستر به ویژه در سنین 4 و 5، نیروی انسانی قابل ملاحظه ای احتیاج دارد، بهتر است، در این خصوص برنامه ریزی لازم صورت پذیرد، تا عملیات تمیز کردن بستر و سپس تغذیه لاروها به موقع انجام شوند.
-
افزایش سطح بستر و یکنواخت کردن کرم ها در بستر
همراه با تغذیه و افزایش سن لاروها جثه آن ها بزرگتر می شود، و احتیاج به سطح بستر بیشتری دارند. لذا به طوری که در جداول الگویی نیز منعکس گردیده، در مواقع لزوم باید به گسترش سطح بستر آن ها اقدام کرد. افزایش به موقع سطح بستر پرورش و فراهم کردن بستر مناسب تاثیر بسیار زیادی بر کمیت و کیفیت محصول تولیدی داشته، و در پیشگیری از شیوع بیماری های مختلف مخصوصاً بیماری گراسری تأثیر گذار می باشد.
عمل گسترش بستر قبل از هر خواب تا دو برابر سطح اولیه و پس از پوست اندازی به اندازه مورد نیاز ضروری است. نکته ای که لازم است، مورد توجه قرار گیرد، آن است، که در همه ی مراحل پرورش اعم از تغذیه و گسترش بستر از تراکم کرم ها در یک نقطه اجتناب کرده، و سعی شود کرم ها به صورت یکنواخت در سطح بستر پراکنده شوند. ضروری است، جهت جلوگیری از وارد آمدن هر گونه صدمه به لاروها جا به جایی آن ها در سنین جوانی به وسیله ی دست انجام نشده، و از وسایلی مانند پر مرغ استفاده گردد.
-
رعایت بهداشت محیط پرورش و ضدعفونی
با توجه به این که بیماری های کرم ابریشم قابل درمان نمی باشد، جهت پیشگیری خسارات حاصل از بیماری ها و آفات لازم است، اتاق تفریخ، اماکن پرورشی و کلیه وسایل مورد نیاز در تفریخ و پرورش به شرح زیر ضدعفونی شوند.
- محلول 2% فرمالین: زمان استفاده از این محلول 4 روز قبل از شروع عملیات پرورش و یا تفریخ می باشد. محلول شامل یک لیتر فرمالین (37%) و 17 لیتر آب می باشد. برای تاثیر بهتر این محلول لازم است، که محیط گرم بوده (20 تا 25 درجه سانتی گراد) و کلیه منافذ ورود و خروج هوا گرفته شود. 48 ساعت پیش از شروع عملیات، کلیه درب ها و پنجره ها را باز کرده، تا گاز حاصل از محیط خارج شود. از این محلول برای هر متر مربع به میزان یک لیتر استفاده می شود.
- محلول 1% کلر: زمان استفاده از این محلول یک روز قبل از شروع پرورش و یا تفریخ می باشد. محلول شامل 20 گرم کلر تجارتی و یک لیتر آب می باشد. در تلمبارهای سنتی این محلول کاربرد راحت تری دارد.
- پودر کلر و آهک: این پودر به صورت روزانه در محل ورودی های سالن پرورشی مورد استفاده قرار می گیرد، و مخلوط شامل 950 گرم آهک کشته و 50 گرم کلر است.
- به خاطر فراوانی میکروارگانیسم های بیماری زا در کرم ابریشم و احتمال ابتلاء به بیماری های مختلف باید در ضدعفونی کردن بستر پرورش و رعایت نکات بهداشتی محیط پرورش دقت فراوانی کرد. جهت ضد عفونی می توان از پودرهای ضدعفونی کننده معرفی شده (95% پارافرمالدئید و 5% آهک) استفاده کرد. پودر را در پارچه نازکی ریخته و با تکان دادن پارچه محتوای پودر روی کرم ها، عمل ضدعفونی را انجام داد. عمل ضدعفونی صبح ها و قبل از پوست اندازی کرم ها و قبل از اولین برگ دهی انجام می شود. البته در صورت اشاعه بیماری باید دفعات ضدعفونی افزایش یابد.
- معمولاً بعد از هر وعده تغذیه کرم ها مقادیری ضایعات تغذیه در راهروهای تلنبار و حواشی بستر ریخته می شود، که باید بلافاصله بدون ایجاد گرد و غبار نسبت به جاروی محیط پرورش و خارج کردن ضایعات اقدام و در صورت امکان با استفاده از محلول کلر یا دیگر مواد ضدعفونی کننده، ضدعفونی شوند. ضمن این که هنگام ورود به داخل تلنبار باید کفش ها تعویض شوند، به همین خاطر وجود تعدادی دمپایی در داخل محیط پرورش برای تعویض کفش ها ضرور است. این اعمال موجبات ورود عوامل بیماری زا به داخل محیط پرورش را کاهش داده، و از ابتلاء کرم ها به بیماری ها جلوگیری به عمل می آورد.
-
تنیدن پیله و برداشت آن
نشانه های آماده شدن کرم برای تنیدن پیله به صورت زیر می باشد.
کاهش تغذیه
- تغییر بافت مدفوع
- تغییر رنگ لارو
- ترشح مقدار زیادی ادرار
- کاهش حجم بدن
- ترشح تارهای ابریشمی
- بالا گرفتن سر
با بروز این علائم بستر پرورش کاملا تمیز شده، و تغذیه لاروها به صورت تک برگ انجام می شود.
در زمان تنیدن پیله مطلوب است، محل پرورش از دمای 25 درجه سانتی گراد و 70% رطوبت برخوردار باشد. حرارت و رطوبت کمتر و زیادتر از حدود فوق باعث کاهش پیله تولیدی و بروز خسارت اقتصادی محصول می گردد. ضروری است، در دوره تنیدن پیله تهویه محیط پرورش به خوبی انجام گیرد، همچنین لازم می باشد، از جاب جایی کرم ها و دست زدن به آن ها اجتناب کرد.
جهت تنیدن پیله از وسایل اختصاصی این کار که در اصطلاح به آن مابوشی می گویند، استفاده می گردد. در صورتی که وسایل مذکور در اختیار نباشد، می توان از کاه و کلش خرد نشده، یا گیاهان محلی خشک شده، در آفتاب که دارای انشعاب زیاد بوده، و بوی زننده ای نداشته باشند، استفاده کرد. وسایلی که جهت تنیدن پیله مورد استفاده قرار می گیرند، باید ارزان و بادوام می باشد، و تعداد حفره های آن ها زیاد باشد، تا کرم ها به راحتی در آن حرکت کرده، و فضای مناسبی جهت تنیدن پیله وجود داشته باشد.
دوره تنیدن پیله در شرایط محیطی مناسب 3 تا 4 روز به طول می انجامد، و لازم است، در این دوره نسبت به فراهم آوردن شرایط فوق و جمع آوری لاروهای سرگردان (به پیله نرفته) اهتمام ورزید. ضروری است، نسبت به جمع آوری کرم های مرده و بیمار و معدوم سازی آن ها اقدام شود.
در صورت تامین شرایط محیطی مناسب حدود 8 روز بعد از آغاز تنیدن پیله، شفیره کامل شده، و می توان پیله ها را برداشت نمود. جهت جلوگیری از کاهش رطوبت پیله که باعث کاهش وزن آن می شود. باید عملیات برداشت به موقع و سریع صورت گیرد. کرک گیری پیله ها و جداسازی کرم های مرده و پیله های پوست پیازی و نا مرغوب از محصول موجب افزایش ارزش آن هنگام فروش می گردد.
توصیه می شود، جهت حصول اطمینان از مناسب ترین زمان برداشت پیله و پیش از آغاز عملیات فوق، تعدادی پیله از قسمت های مختلف محل پرورش به صورت تصادفی انتخاب شده، و شفیره های آن ها مورد باز بینی قرار گیرد.
آفات کرم ابریشم
آفات نیز همانند بیماری ها در صورت حمله به کرم ها خسارات زیادی به محصول تولیدی وارد می کنند. مهم ترین آفات کرم ابریشم به شرح زیر می باشند.
